Het Land is Moe

Onderstaand artikel is, in ingekorte versie, ook verschenen in het tijdschrift Driegonaal Jaargang 32, nummer 5/6, maart 2013




“Het Land is moe” van Tony Judt.
Een boekbespreking

De oorspronkelijke titel luidde “Ill fares the land” en verscheen begin 2010, hetzelfde jaar waarin de Britse eminente historicus Tony Judt ook overleed.
De eerste Nederlandse vertaling verscheen al in mei 2010 en beleefde zijn 10e druk in juli 2011. Kennelijk is er een zeer grote belangstelling voor de oorzaken van de huidige financiële en economische crises, uitmondend in verontwaardiging zoals eerder bij de andersglobalisten- en recent bij de Occupybeweging.
Felix Rottenberg schreef als aanbeveling “het is een voortreffelijk pleidooi” voor een eerherstel van de sociaaldemocratie!

Judt was docent aan de universiteiten van Cambridge, Oxford, Berkeley en New York. Verder was hij ook publicist voor o.a. de New York Times Review of Books en de New York Times.
Met een historische precisie beschrijft Judt de politiek-economische en maatschappelijke ontwikkelingen in de Westerse wereld vanaf de Tweede Wereldoorlog.
Het boekje telt maar 8 hoofdstukken en beslaat 235 bladzijden.

Als titel van de inleiding heeft hij gekozen voor een duidelijk statement: “Een gids voor de verbijsterden”. Dat is het boek inderdaad ten voeten uit. Hij opent met de zin:”Er is iets fundamenteels mis met de manier waarop wij vandaag de dag leven. Dertig jaar lang hebben we de jacht op materieel eigenbelang( kern van het neoliberalisme) als een deugd beschouwd. We weten heel goed wat dingen kosten, maar niet meer wat ze waard zijn”.
De laatste decennia kunnen gekenschetst worden als :
1) Een kritiekloze bewondering voor de onbegrensde vrije markt,
2) minachting voor de publieke sector en
3) het waandenkbeeld van de onbeperkte groei.


De historicus heeft het boek opgedragen aan jongeren aan beide zijden van de Atlantische Oceaan, de zogenaamde "Lost Generation" zonder idealen. Hij probeert met name de jongeren in de VS en GB duidelijk te maken dat een sterke overheid onze vrijheden niet aantast, maar juist versterkt!

Het is heel moedig van deze Brit om tegen de verwachting in te kiezen voor het West-Europese vasteland met een sterke sociaaldemocratische traditie en een krachtige verzorgingsstaat. Hij zet zich daarmee expliciet af tegen het Angelsaksische neoliberalisme.
In het eerste hoofdstuk gaat Judt dieper in op individueel rijkdom enerzijds en collectieve armoede anderzijds. Hij gebruikt met name de studie van Wilkinson en Pickett om duidelijk te maken dat een kleine inkomensongelijkheid in een samenleving grote maatschappelijke voordelen heeft . Deze studie is eerder op deze website verschenen. Zie http://solidaire-economie.blogspot.com/2010/12/inkomensongelijkheid-en-welzijn.html
Bijzonder is dat juist PvdA-leider Job Cohen in zijn Kerdijklezing (nov. 2011) deze studie benadrukt en er ook de inzichten van Nobelprijswinnaar en econoom Jan Tinbergen aan koppelt. Tinbergen wees in meerdere studies tot in de jaren 70 van de vorige eeuw op het belang van een kleine inkomensongelijkheid. We spreken daarom tegenwoordig over de zogenaamde Tinbergennorm.

Een van de beste stukken in het boek vind ik persoonlijk hoofdstuk III met de prachtige titel “De ondraaglijke lichtheid van de politiek”.
Daarin beschrijft hij uitgebreid en kritisch de gevolgen van de privatiseringen in GB onder Thatcher en later ook Blair. Het ging niet om een principiëel kleinere of minder sterke rol van de overheid, want juist de controle via repressieve en informatieverzamelende taken van de overheid zijn in deze periode enorm toegenomen. Wel hebben banken en financiële instellingen bijna volledige vrijheid gekregen om te handelen naar eigen inzicht met alle gevolgen van dien.
In een subhoofdstuk “De wraak van de Oostenrijkers” beschrijft hij een aantal ideologen van het neoliberalisme die volgens Judt allemaal Oostenrijkse wortels (Von Mises, Hayek, Schumpeter, Popper en Drucker) hebben, maar juist in de VS en GB succesvol waren.
Judt vergeet daarbij wel Ayn Rand (inspirator van o.a. Milton Friedman en FED-directeur Alan Greenspan) die uit Rusland afkomstig was.

De gevolgen van de privatisering, door Judt cynisch “Privatiseringscultus”genoemd, zijn enorm geweest omdat verlieslijdende overheidsbedrijven tegen veel te lage prijzen werden verkocht aan private partijen en waardoor de samenleving als geheel veel schade heeft geleden. De auteur noemt het cijfer van ₤14 miljard dat zo overgedragen is naar investeerders of aandeelhouders. Bovendien leverde het niet de te verwachten kostenvoordelen en prijsverlagingen op waarop gehoopt was. Integendeel. De spoorwegen, kolenmijnen, energiebedrijven, ziekenhuizen, scholen, posterijen en gevangenissen zijn grotendeels overgedragen aan particuliere investeerders.
Als deze sectoren later verlies maken moet de overheid toch weer bijspringen. Vervoers-, gezondheids- en veiligheidstaken (groot collectief belang) kunnen niet zomaar verdwijnen of failliet gaan. Illustratief is dat British Rail in het laatste jaar dat het in staatshanden was ₤950 miljoen kostte voor de balstingbetaler. In 2008 na een gedeeltelijke privatisering waren de kosten opgelopen naar ₤5 miljard !
De Senaat( Eerste Kamer) in Nederland gaat juist nu voor het eerst in de geschiedenis een parlementair onderzoek uitvoeren naar de gevolgen van de privatisering in Nederland.
Een commissie onder leiding van prof. R.Kuiper(CU) gaat samen met A.Vliegenthart(SP),G.ter Horst(PvdA) en M.Vos(GL) aan de slag en per email heb ik deze senatoren gewezen op dit boek van Judt en het betreffende hoofdstuk.
Zo kunnen ze voordeel putten uit de lessen die in GB zijn opgedaan.

Judt eindigt zijn boek met een uitspraak van Karl Marx. “Filosofen moeten de wereld niet alleen proberen te begrijpen en te interpreteren, maar het gaat er vooral om deze te veranderen! Niet via revolutie of chaos, maar via het uitbouwen van de sociaaldemocratie.

Dit boek is een aanrader voor alle politici en past in het boekenrijtje “Kapitalisme zonder remmen” van Maarten van Rossem en “De utopie van het marktfundamentalisme” van Hans Achterhuis die beide op dit weblog zijn besproken.

2012 als Jubeljaar

Schulden en Volkswoede.

De VS heeft momenteel een overheidsschuld van zo’n 15 biljoen dollar (dat is 15 aangevuld met 12 nullen!) . Dat is een gigantisch bedrag waar wij ons bijna geen voorstelling van kunnen maken. Toch is het maar een fractie van de 200 biljoen dollar in handen van financiële instellingen dat wereldwijd op zoek is naar geschikte beleggingen (bron Willem Middelkoop in de Telegraaf van 16 Sept.).
Burgers hebben hypotheekschulden, bedrijven hebben schulden en nu hebben ook overheden enorme staatsschulden. Aan wie moeten deze schulden afgelost worden? Juist, aan banken en andere financiële instellingen.

De meeste bankinstellingen zijn echter geen overheids- maar private (op winst gerichte ) instellingen. Geldschepping is in handen gelegd van private bankiers die de vrijheid hebben om geld te creëren uit het niets.
De hamvraag is echter “Is geldschepping geen overheidstaak?” Geld is de smeerolie van de maatschappij en zelfs K. Marx was er heel duidelijk over. Geldschepping is een overheidstaak! In de VS waar Marx bepaald niet populair is, heeft men echter hetzelfde inzicht. In de Grondwet uit 1787 is officieel vastgelegd dat geldschepping een overheidstaak is. Toch hebben een groepje bankiers in de VS het voor elkaar gekregen om de senaat de Federal Reserve Act te laten ondertekenen op 23 december 1913 (nèt voor het kerstreces!). Daardoor is de Fed , lees de Centrale Bank van de VS, een private onderneming geworden met een aantal private banken als aandeelhouders !
De VS heeft daarmee het voorbeeld gevolgd van de Franse Centrale Bank, die in 1716 is opgericht door bankier John Law met steun van Zonnekoning Louis XIV en in eerste instantie Banque Generale Privée heette.
Feitelijk is deze situatie in strijd met de Amerikaanse grondwet maar bestaat tot op de dag van vandaag .Eigenlijk zou een klacht ingediend moeten worden bij het Amerikaanse Hooggerechtshof.
Hetzelfde geldt voor de Bank of International Settlements (de overkoepelende organisatie van Centrale Banken) gevestigd in Basel (bron “Een menselijke economie” van oud-bankier Ad Broere).
Banken kunnen dus ongelimiteerd geld (=papier) drukken en iedereen opzadelen met schulden zoals nu ook het geval is.

Bijzonder zijn daarom de huidige protesten in een aantal grote steden in de VS en met name New York. Als groep zonder formele organisatie treden ze naar buiten met de slogan “Occupy Wall Street”. Ze zijn geïnspireerd door de volksopstanden in een aantal Arabische landen waaronder de bezetting van het Tahrirplein in Cairo.
De grote groep demonstranten wordt echter keihard aangepakt door de politie maar blijft volharden in haar protest. Het afgelopen weekend werden 700 betogers opgepakt op de Brooklyn Bridge in de nabijheid van het financiële centrum. Ze zijn inmiddels weer vrijgelaten maar moesten een boete betalen voor ordeverstoring.
De demonstranten hebben ook bezit genomen van het Zuccotti Park ( voor 2006 het Liberty Plaza park geheten) en er de tenten opgeslagen. Ze hebben zelfs het voornemen om daar de komende winter door te brengen.

Het is een moedige daad van teleurgestelde burgers die inzien dat de overheid en de banken niet opkomen voor het algemeen belang en dus vragen ze om veranderingen. Zo eisten de betogers het afgelopen weekend de arrestatie van Ben Bernanke, de voorzitter van de Fed. Ook in andere steden zijn er protesten zoals in Chicago, San Francisco en Washington. In Bosten bezetten 3000 betogers een vestiging van de Bank of America in Boston.
De maat lijkt vol. Is dit het begin van een Amerikaanse Revolutie?

Ad Broere suggereerde op zijn blog ook 2012 uit te roepen als Jubeljaar, waarbij in een klap alle schulden worden kwijtgescholden. Zie http://adbroere.nl/web/nl/artikelen/tweehonderd-duizend-miljard-rondklotsend-geld...php
Het jubeljaar, stamt uit een hele oude traditie met uitlopers tot in het Jodendom en de RK-kerk en wordt eens in de 50 jaar “gevierd”. Het doel van het oorspronkelijke jubeljaar is om al het land aan de rechtmatige eigenaar terug te geven.Alle bezittingen keren dan terug naar de oorspronkelijke eigenaars. Land mocht namelijk niet voor altijd verkocht worden ! Het idee hierachter was dat op deze manier blijvende verarming werd voorkomen (bron: Wikipedia).
Als we dat nu doen voor alle schulden dan kunnen we weer met een schone lei beginnen en zijn we in een klap van de private banken verlost.

Een overheidsbank doet wonderen

Een lichtpuntje in de financiële, economische crisis !

Nadat gisteren bekend werd dat de Amerikaanse regering een aanklacht heeft ingediend tegen 17 grote banken, waaronder Bank of America, JP Morgan Chase, Goldman Sachs en de Deutsche Bank, gingen de koersen op de aandelenmarkten weer flink onderuit.
De Amerikaanse hypotheekwaakhond (Federal Housing Finance Agency (FHFA) wil tenminste $ 196 miljard aan compensatie eisen omdat deze banken de financiële instellingen misleid hebben met ondeugdelijke “gebundelde en verpakte” hypotheken.
De overheid krijgt daarmee een deel terug van de miljarden die nodig waren om de banken te redden nadat Lehman Brothers failliet ging in 2008.
De Nederlandse bank ING zag ook de waarde van zijn aandeel flink dalen.
Als dit inderdaad leidt tot een veroordeling en uitbetaling zal dit ook weer grote gevolgen hebben voor de financiële stabiliteit van de internationale banken. Daarna is de weg vrij voor Europese Banken, pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen om de Amerikaanse banken aan te klagen en een schadeloosstelling te eisen voor de geleden verliezen. Dat zal zeker het einde betekenen van de commerciële banken.
De veroorzakers van de hypotheekcrisis worden nu dus wel aangepakt.
Banken zijn niet per definitie slecht, ze kunnen ook de redding betekenen.

Zo kwam er een positief bericht uit de New York Times van 19 augustus, waar in een artikel van Catherine Rampell met de opvallende titel “Het Noord Dakota Wonder” ingegaan wordt op de macro-economische successen van deze Amerikaanse Staat.
Noord Dakota is een staat die ligt tegen de grens met Canada en heeft na Texas de grootste olie- en gasvoorraad van de VS.

Ondanks de laatste drie mondiale crisisjaren heeft deze Staat een opvallend succes geboekt. Het werkeloosheidspercentage ligt maar op 3,3 % en dat is bijna de helft van dat in Nederland( 5,5%) en zelfs op een derde van het gemiddede Amerikaanse werkeloosheidscijfer van 9,1% !
De werkgelegenheid groeide jaarlijks met 5,2 % terwijl die in heel de VS stagneert.
Daarnaast heeft Noord Dakota een overheidsoverschot (meer inkomsten dan uitgaven) en kon de regering zelfs de belastingen verlagen!
De journaliste is gaan zoeken naar oorzaken die dit kunnen verklaren. Ligt het aan de grote olie- en gasvoorraden? Nee, want dan zou Texas dezelfde positieve cijfers laten zien en dat is juist niet het geval.
Rampell heeft een heel ander fenomeen ontdekt, namelijk de Bank of North Dakota.

Deze enige bank in overheidshanden in deze staat, heeft mogelijk voor een groot deel aan dit succes bijgedragen. De Bank of North Dakota (BND) is ontstaan in 1919 na een agrarische revolutie waarbij de overheid een sociaal experiment onder staatscontrole wilde starten om de afhankelijkheid van de private banken uit andere staten te doorbreken. De BND is in de loop der jaren steeds succesvoller geworden en heeft inmiddels een groot aantal financiële diensten ontwikkeld om ondernemingen en agrarische bedrijven tegen lage kosten te financieren. Men heeft ook een goedkoop programma voor startende ondernemers en zelfs studentleningen.
In 2010 was de netto winst met 6,5 % gestegen tot $ 61,9 miljoen. Het was het zevende jaar op rij met positieve winstcijfers.
Deze bank is erin geslaagd om als geldinstelling haar middelen in dienst te stellen van de gemeenschap en de economie. Een deel van de winst wordt gestort in een algemeen fonds waaruit maatschappelijke projecten gefinancierd worden.
Dankzij deze bank draait de hele samenleving goed en kan de overheid zelfs belastingen verlagen!
Laten Nederland en Europa hieruit een les trekken. Breng banken weer in handen van de overheid want geldverstrekking is van het hoogste maatschappelijke belang.

Marx opnieuw belicht

Karl Marx: “Er waart een spook door Europa”, samengesteld door Bart Tromp.
Een boekbespreking.

De titel van dit in 2006 door prof. Bart Tromp samengestelde boek is ontleend aan de beroemde openingszin van het Communistisch Manifest door Karl Marx, dat in 1848 is verschenen. Hoogleraar sociologie Bart Tromp was al vele jaren gefascineerd door Karl Marx. Zijn belangrijkste werk is een monografie van Marx uit 1983 en een studie over het sociaal-democratisch programma 1878-1977 uit 2002. Tromp overleed in 2007.

In de inleiding probeert Tromp duidelijk te maken dat het werk van Marx en vooral het communistisch manifest nog steeds hoogst actueel is. Marx noemde zijn werk ook wetenschappelijk communisme of socialisme. Daarmee zette hij zich af tegen andere stromingen uit zijn tijd die hij meestal utopisch en dus niet realiseerbaar noemde.
Als je de huidige ontwikkelingen in Europa in je opneemt sinds het uitbreken van de Amerikaanse hypotheekcrisis, die later zich ontwikkelde tot een bankencrisis en nadat overheden de banken hadden gered hebben we nu te maken met landencrises.
Vele Europese landen zoals Griekenland, Ierland, Portugal, Spanje, Italië kampen met grote overheidsschulden die leiden tot strenge bezuinigingen om de overheidstekorten weg te werken en waar uiteindelijk de burger de dupe van wordt al heeft hij de crisis niet veroorzaakt. Niet alleen in Griekenland en Spanje zien we grote protestdemonstraties van vooral jongeren, die het meeste de dupe zijn van de economische crises vanwege de hoge jeugdwerkeloosheid.
Het neoliberale en ongebreidelde casinokapitalisme laat iedereen berooid achter behalve een kleine groep superrijken die nog steeds rijker wordt.
Het communistisch manifest eindigt met de oproep: “proletariërs uit alle landen, verenigt U”! Deze oproep klinkt ook heel actueel als je het woord proletariërs zou vervangen door burgers. Marx was ervan overtuigd dat het neoliberale kapitalisme uiteindelijk de hele maatschappij zou ontwrichten en vernietigen. Alleen een opstand van alle burgers samen zou een eind kunnen maken aan het gangbare kapitalistische systeem om daarna te proberen een sociale economie en rechtvaardige samenleving te realiseren.
Net zoals de burgers en jongeren in verschillende landen in Noord Afrika in 2010 en 2011 hebben laten zien is het mogelijk om dictatoriale regimes, die decennia lang met harde hand hebben geregeerd te verdrijven. In eerdere jaren gezien hebben we hetzelfde gezien tijdens vreedzame revoluties in de DDR(1989), Roemenië (1989) en Georgië(2003).

Tromp heeft als titel van de inleiding van het boek gekozen voor: Marx nu. Verlost van het communisme. Het volkscommunisme van Rusland, China, Cuba en Noord-Korea heeft zich altijd beroepen op de theorie van Karl Marx. Volgens Tromp kunnen we het werk van Marx nu lezen zonder ballast van het huidige communisme en kunnen we inzien dat Marx niet de schepper of bedenker van een nieuwe maatschappijvorm is geweest, maar vooral een scherpzinnig en verziend analyticus van het kapitalisme en dat zijn inzichten nog steeds relevant zijn in het licht van de mondialisering en internationale crises. Inderdaad zijn de grondtrekken of 10 uitgangspunten van Marx voor een socialistische economie beperkt.
1.Onteigening van het grondbezit en de grondrente
2.Zeer progressieve belasting
3.Afschaffing van het erfrecht
4.Inbeslagname van de bezittingen van alle emigranten en opstandelingen(?)
5.Centralisering van de kredietverlening in handen van de staat (een nationale bank en exclusief monopolie).
6.Centralisering van het transport( lees openbaar vervoer en infrastructuur) in handen van de staat.
7.Uitbreiding van nationale fabrieken en productiemiddelen, ontginning en verbetering van alle landbouwgebieden volgens een gemeenschappelijk plan.
8.Gelijke arbeidsverplichting voor allen.
9.Vereniging van bedrijven van akkerbouw en industrie(via coöperatie of associaties?)
10.Gratis voeding van alle kinderen (en opheffing van kinderarbeid).

Een aantal punten klinken echter in onze tijd als utopisch. Het afschaffen van het erfrecht is onwaarschijnlijk en mogelijk ook niet nodig. Wat je wel wil voorkomen is dat opgebouwde economische vermogens (kapitaal, grond en productiemiddelen), via overerving in handen komen van niet bekwame ondernemers. Het 4e punt klinkt zelfs als discriminatie; waarom alleen emigranten en opstandelingen? Een arbeidsverplichting voor allen zou beter vervangen kunnen worden door een recht op zinvolle arbeid voor iedereen.
De punten 1, 2, 5, 9 en 10 zijn daarentegen wel belangrijk en cruciaal.
Deze algemene maatregelen zijn nodig om de omslag te maken maar Marx zegt er ook bij dat later wanneer de klassenverschillen verdwenen zullen zijn, de gehele productie geconcentreerd zal zijn in de hand van in associaties georganiseerde individuen en de openbare macht haar politieke karakter verliest. Hieruit valt te concluderen dat voor de omslag naar een socialistische samenleving in eerste instantie de staat, de overheid een belangrijke rol zal moeten vervullen maar dat uiteindelijk de economie en de productiemiddelen niet in handen van de staat of individuen(kapitalisten) zal liggen maar bij de gehele civil society. Simpel gezegd: Productiemiddelen zijn geen staats- of overheidsbezit en ook geen privébezit, maar zijn een collectief bezit en behoren toe aan de hele samenleving of civil society!
Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofie heeft in 1919 een maatschappijvisie beschreven die beken d is als de maatschappelijke of sociale driegeleding. Binnen de economie spelen daarin ook associaties een cruciale rol en pleit hij o.a. ook voor het vrijmaken van grond en productiemiddelen uit privébezit.

In de inleiding krijgen we ook een beknopte biografie van Karl Marx, die begint met het feit dat de ouders van Karl Marx in Nijmegen zijn getrouwd, omdat zijn moeder uit een
Joodse familie uit Nijmegen kwam. Karl sprak en las daarom ook Nederlands. Later is Marx ook verschillende keren in Nederland geweest en verbleef hij bij familie waartoe ook op oprichter van het Philips concern Gerard Philips hoorde. Nijmegen wordt als universiteitsstad vanaf de jaren 60 ook wel Karl Marx stad genoemd.
Marx werd in 1818 in Trier geboren en hij volgde er onderwijs tot en met de middelbare school. Daarna ging hij in Bonn Rechten studeren, maar het frivole leventje dat hij daar leidde was een doorn in het oog van zijn strenge vader die hem daarom naar de Humboldt universiteit in Berlijn stuurde. Pas in 1841 rondde Marx zijn dissertatie af in de filosofie. Dat werk bevatte kritiek op de Bijbel en leidde ertoe dat hij geen professor werd en hem zelfs het doceren verboden werd. Daarom koos Marx maar voor een journalistieke loopbaan en werd hij hoofdredacteur bij de Rheinische Zeitung in Keulen. Deze kritische krant werd door de Pruisische censuur uiteindelijk ook in 1843 verboden. Kort daarvoor had Marx zelf al ontslag genomen en trouwde in datzelfde jaar met Jenny von Westphalen, die hij al kende van de middelbare school en samen vertrokken ze naar Parijs. Parijs was toen de meest wereldse stad van Europa en een broeikas van het tot ontwikkeling komende socialistische denken (o.a. experimenten zoals de Parijse commune). Hier leert hij ook de Engelse fabrikantenzoon Friedrich Engels kennen, de enige vriendschap die zijn leven lang zou standhouden.
In 1845 nauwelijks 2 jaar later werd Marx onder druk van de Pruisische regering door de Franse minister van Binnenlandse Zaken uitgewezen.
Marx verhuisde daarop naar Brussel, waar politieke vluchtelingen welkom waren. Van de Pruisische autoriteiten kreeg hij geen toestemming om te emigreren (naar de VS) en uit woede gaf hij de Pruisische nationaliteit op waardoor hij de rest van zijn leven stateloos werd.
Na zijn ontslag als redacteur zal hij in zijn verdere leven geen betaalde functie meer uitoefenen, behalve dat van schrijver. Marx wist een contract met een uitgeverij af te sluiten om in 2 delen een kritiek op de politiek en de politieke economie te schrijven. Dat is er echter nooit van gekomen maar dit thema bleef hij wel trouw zijn verdere leven. In 1847 werd het contract ontbonden wegens wanprestatie. Pas 20 jaar later in 1867 verscheen deel I van “Das Kapital: Kritik der politischen Ökonomie”. De latere delen zijn niet meer door Marx zelf, maar door Engels samengesteld en uitgegeven op basis van fragmenten en nagelaten teksten. Zijn werk is meer op te vatten als een politieksociologische analyse. Bekend is de uitspraak van Marx dat filosofen de wereld alleen willen begrijpen. Men moet echter de wereld veranderen!
Net zozeer als hij zich afzette tegen de klassieke economische theorie, was hij ook kritisch ten aanzien van socialistische denkers zoals Proudhon. In 1847 ontstond de Bund der Kommunisten en werd Marx voorzitter van de Brusselse afdeling, die toen uit zo’n 20 leden bestond. Het internationale bestuur van deze Bond vroeg Marx om een partijprogramma te schrijven en dat verscheen als Kommunistisch Manifest in februari 1848. Het verscheen in een oplage van 500 exemplaren. Het zorgde echter voor weinig politieke beroering, toch is het een hoogstaand stuk politieke retoriek. Persoonlijk heeft het wel consequenties, want in 1849 verhuist Marx en zijn familie naar Londen als ballingen.
In 1864 wordt de International Working Men’s Association (1e Internationale) opgericht en Marx wordt secretaris van het bestuur. De openingstoespraak tot de Internationale van Marx is integraal in het boek opgenomen en is een zeer helder geschreven stuk dat bijna 150 jaar nog steeds betekenisvol is.
De oproep tot een revolutie ontstak geen vuur in West Europa, alhoewel de latere minister Willem Drees in 1979 een boekje schreef “Marx en het democratisch socialisme”.Daarin schrijft Drees dat veel van de door Marx aangedragen punten in het Westen al gerealiseerd zijn (afschaffen kinderarbeid, leerplicht, 8-urige werkdag en goede sociale voorzieningen zoals AOW, WW, WAO en Bijstandswet).
Tromp merkt echter op dat in de afgelopen decennia enkele van deze elementen die kenmerkend waren voor de verzorgingsstaat verder zijn uitgehold door het neoliberalisme. Het beste stuk in Marx’ Kommunistische Manifest is het derde deel waarin hij meedogenloos beschrijft hoe het economisch systeem van het kapitalisme alles kapotmaakt. Het is een gevaarlijke ideologie die mensen de persoonlijke waardigheid ontneemt en vervangt door een ruilwaarde en zo hele maatschappijen te gronde richt. De beroepen (waarin het woord roeping nog schuilgaat) van arts, leraar, priester, dichter en wetenschapper zijn veranderd in betaalde loonarbeid (lees functionarissen of ambtenaren)!
Marx verwierp de opvattingen van de liberale economen zoals Adam Smith die stelde dat het vrije kapitalisme wel in toom gehouden werd door de morele grondslagen die in de maatschappij bestonden. Marx doorzag dat deze maatschappelijke waarden en normen rücksichtslos aan de kant zouden worden geschoven door het kapitalisme en heeft daarin gelijk gekregen. Lees bijvoorbeeld het boek van Naomi Klein “De shockdoctrine”.
Marx was zijn tijd ver vooruit want juist nu verschijnen meerdere publicaties die ons als gewone burgers moeten waarschuwen voor de utopie van het kapitalisme (waanbeeld of als onrealistisch ideaal) zoals het boek uit van Hans Achterhuis “Utopie van de vrije markt” of het vergelijkbare boekje van Maarten van Rossem “Kapitalisme zonder remmen”!

Update.
Ter ere van de 200e geboortedag heeft acteur Frank Lammers in februari 2018 in het Parktheater in Eindhoven, een monoloog gespeeld over het leven en de ideeën van Karl Marx. Zeer de moeite waard om een inkijkje te krijgen in het turbulente en soms armetierige leven van deze omstreden persoon al heeft hij het er beter van afgebracht dan andere socialisten van het eerste uur, Zoals Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht. Zie ook    http://sociale-impuls.blogspot.nl/2014/12/het-bewogen-leven-van-rosa-luxemburg.html

CDA Statenleden Deetman en Hoekstra overtreden regels

Staatsraad in Opspraak

Dankzij voortreffelijk onderzoekswerk van NRC journalist Joep Dohmen is duidelijk geworden dat Raad van State lid Wim Deetman (CDA) tegen de regels in een aantal betaalde nevenfuncties niet heeft gemeld en daarnaast ook zoveel vergoedingen heeft ontvangen dat zijn totale inkomen ver boven het maximum uitkomt. Volgens het besluit vergoedingen adviescolleges en ministeries mag een lid van de Raad van State niet meer verdienen dan het ministersalaris (€123.910).

Deetman heeft hierop als reactie laten weten dat hij de regels was “vergeten” en dat hij de teveel ontvangen vergoedingen zal terugstorten. In werkelijkheid heeft Deetman (en inmiddels is gebleken dat dit ook geldt voor een ander CDA Statenlid Rein Jan Hoekstra) het gezag van het hoogste Rechtscollege en Adviesorgaan voor de overheid een flinke deuk bezorgd. Hoe kun je onafhankelijk recht spreken als je zelf de regels overtreedt?


Een gemis in de regelgeving is dat er geen sancties verbonden zijn aan het overtreden van de regels. Verzwijgen is dus een interessante optie en je hoopt maar dat niemand het ontdekt. Achteraf even excuses maken en daarmee is de kous af.
Veel oud- ministers en staatssecretarissen worden na een politieke en bestuurlijke carrière voorgedragen voor de functie van Staatsraad en dat is een benoeming voor het leven. Voor die functie krijgen zij ook een keurige vergoeding van € 122.800
De Raad van State is de hoogste Bestuursrechter waar klachten tegen de overheid worden behandeld. Daarnaast zijn Staatsraden veel gevraagde voorzitters van commissies.
Als je deze functie niet waardig bent moeten er ook direct consequenties aan verbonden zijn! Van iedere burger wordt ook verwacht dat hij/zij de regels van het sociaal en strafrecht kent. Overtreding wordt direct bestraft en dan geldt ook geen excuus. Dus hier bestaat de schijn dat witteboordencriminaliteit kennelijk veel onschuldiger is en ongestraft kan blijven. Dat verlaagt het vertouwen van de burger in de politiek en bevestigt het vermoeden van Haagse zakkenvullers.

Na twee jaar is het voorstel van Ewout Irrgang (SP) dan ook eindelijk door de Eerste Kamer aangenomen. Bestuurders van bedrijven en grote (semi-) publieke instellingen mogen vanaf 2012 maximaal vijf commissariaten bekleden, waarbij een voorzitterschap dubbel telt. Wie in een Raad van Bestuur zit mag maximaal twee commissariaten bekleden. Dit SP-voorstel is een aanvulling van de code Tabaksblat die in 2003 werd opgesteld, waar ook een dergelijke regel was opgenomen maar die gold alleen voor beursgenoteerde bedrijven.
De bedoeling van deze wetgeving is om het toezicht in bedrijven te verbeteren en het “old boys netwerk” te doorbreken. Zo hoopt men dat ontsporingen zoals bij de DSB bank, de ABN AMRO, zorginstelling Mevita en wooncorporatie Woonbron voorkomen kunnen worden. Hopelijk helpt een openbaar register maar aanvullend zijn er ook sancties nodig bij overtredingen zoals een oneervol ontslag en een beroepsverbod voor bestuurlijke en publieke functies.

Het populisme onder de loep

Waarom is de burger boos?
Maarten van Rossem over hedendaags populisme.
- een boekbespreking-

In een klein boekje van ruim honderd bladzijden weet Maarten van Rossum vanaf het begin de lezer te boeien met zijn nuchtere maar ook zeer verhelderende kijk op de politieke geschiedenis. De eerste druk verscheen in februari 2010 en een jaar later verscheen al de 13e druk als bewijs van de grote belangstelling voor het omstreden fenomeen van het populisme.
Maarten van Rossum is bijzonder hoogleraar Amerikanistiek aan de Universiteit van Utrecht. Hij kreeg veel bekendheid in de media door zijn gedegen kennis van en visie op de ontwikkelingen in de VS, maar vooral ook door zijn monotone spreektoon die doorspekt is met zijn droge, soms wat cynische humor. Van Rossum is een uitgesproken onorthodoxe denker die er vrijelijk uitflapt wat er in hem opkomt, maar wel laat blijken dat hij over een zeer brede kennis beschikt.
Zo is hij een veel gevraagde gast bij actualiteiten programma’s als De wereld draait door en Pauw & Witteman. Daarnaast heeft hij ook zijn eigen glossy tijdschrift Maarten en houdt hij regelmatig lezingen in het land.

Dit boek is een prima tegenhanger van het boekje: ”De eeuwige teugkeer van het fascisme” van Nexus directeur Rob Riemen” (zie een eerder artikel ).
Rob Riemen ziet in de opkomst van de Groep Wilders veel overeenkomsten met de eerdere populistische bewegingen van Mussolini en Hitler die zich later ontwikkelden tot fascistische bewegingen.Van Rossum erkent wel het populistische karakter van Wilders en eerder ook Fortuyn en Verdonk maar ziet geen aanleiding om te spreken over een nieuwe vorm van racisme of fascisme. Hij spreekt over het populisme als:”de xenofobie van boze burgers maar die is defensief, ze vrezen voor het behoud van hun traditionele levenswijze en projecteren hun angsten vooral op immigranten”. Het aandeel allochtonen in Nederland en daarbij in het bijzonder de groep niet-westerse allochtonen met een islamitische culturele, religieuze achtergrond bedraagt maar 5% van de Nederlandse bevolking. Zij vormen geen serieuze bedreiging voor de westerse cultuur of de democratische rechtsstaat zoals vaak wordt beweerd door Wilders. Van Rossum noemt Wilders samen met Verdonk ook de pseudo-Fortuvns.
Er zijn geen tekenen van “een tsunami van islaminisering van de westerse cultuur”.


Het is een opgeklopt emotieverhaal bedoelt om opportunistische politiek te bedrijven, zonder rationele of wetenschappelijke basis.
Het populisme is zeker geen Nederlands verschijnsel en kwam als politieke stroming al gedurende de gehele naoorlogse periode in heel West Europa voor en met name in landen als Denemarken, België, Oostenrijk en Frankrijk. Het populisme is volgens van Rossum onverbrekelijk verbonden met de democratie. Het is “het onkruid dat groeit in de kloof tussen de belofte en de werkelijkheid van de democratie”. De kritiek die bestaat tegen de parlementaire, vertegenwoordigende democratie waarin de burger geen rechtstreekse inbreng heeft is de veel gehoorde sirenenzang van de populisten.
De populisten willen ons graag doen geloven dat zij namens het volk spreken en de zwijgende meerderheid vertegenwoordigen, maar één volkswil bestaat volgens Van Rossum niet.
Populisten organiseren zich daarom ook graag in bewegingen zonder leden en zonder democratische structuur. De charismatische leider weet instinctief wat het volk denkt en voelt en heeft daar geen overleg of discussie voor nodig.

Van Rossum maakt ook een onderscheid tussen links en rechts populisme. In de jaren zestig zien we in Europa vooral vormen van links populisme zoals bij de Poujadisten in Frankrijk waar Jean-Marie le Pen een telg van is. Ze wilden zich afzetten tegen de politieke elite en de burgers alle macht geven via referenda en een gekozen minister-president. In 1972 ontstond een radicaal liberale, rechtse variant van het populisme met de opkomst van Glistrup in Denemarken. Hij wilde de belasting afschaffen en achtte veel overheidsuitgaven en defensie overbodig. Met dit programma werd hij in 1973 de 2e partij in Denemarken. Toch belandde hij in de gevangenis omdat hij geen belasting wilde betalen en zijn Vooruitgangspartij raakte in verval door interne ruzies, vergelijkbaar met het latere LPF in Nederland. Uit de puinhopen ontstond wel de Deense Volkspartij van Kjaersgaard die in 2007 13,8% van de stemmen haalde. Deze partij was behalve sterk nationalistisch en tegen immigranten wel voor hogere defensie-uitgaven en het behoud van de verzorgingsstaat . Hier zich we een transformatie naar de links populistische variant. Wilders schijnt regelmatig contact met Kjaersgaard te hebben en veel van haar ideeën te hebben overgenomen, zo ook de gedoogsteun aan een rechtsliberale regering. Zowel bij Fortuyn en Wilders kun je aantonen dat zij zowel de linkse als rechtse variant van het populisme hebben nagestreefd. Fortuyn wilde ooit lid worden van de CPN , maar werd uiteindelijk lid van de PvdA in 1973 tot 1989 en doceerde marxistische of kritische sociologie in Groningen. Later koos hij enige jaren voor de VVD en werd uiteindelijk voor korte tijd het boegbeeld van Leefbaar Nederland en na zijn vertrek richtte hij de Lijst Pim Fortuyn, de LPF op.

Het Nederlandse populisme begon volgens van Rossum met de Boerenpartij van Koekoek in 1963 en later D´66. Koekoek zat tot 1981 in de Tweede Kamer en wilde zijn ondergang nog redden door de partij te herdopen tot Rechtse Volkspartij. In 1982 kwam Janmaat in de Tweede Kamer die de immigrantenkwestie aankaartte maar door de andere partijen geboycot werd.Toch verdween hij pas in 1998 uit de Tweede Kamer. Daarna hebben we Trots op Nederland met Rita Verdonk en de Partij voor de Vrijheid van de Groep Wilders gekregen die beide uit het nest van de VVD afkomstig zijn.
Van Rossum gaat ook heel uitgebreid in op twee boeken van Fortuyn uit 1997 `Tegen de Islamisering van onze cultuur`en `De puinhopen van acht jaar Paars` in 2002. Met veel cijfers uit wetenschappelijk onderzoek weerlegt hij de meeste beweringen van Fortuyn die vooral emotionele overdreven fantasieën zijn dan rationele conclusies op basis van de werkelijkheid. Dat is een boeiend gedeelte van het boekje. Als persoon karakteriseert van Rossum Fortuyn als een fabulant, querulant en dilettant. Fortuyn was ook een zenuwlijder die zeven jaar in psychoanalyse was en leed aan ernstige angststoornissen.
Van Rossum bekritiseert ook de media die Fortuyn en later ook Wilders erg veel aandacht hebben gegeven en ook hun uitspraken hebben uitvergroot, zonder kritisch aan waarheidsvinding te hebben gedaan.
De schrijver beweert wel dat als een populistische partij deel van de regering wordt zij na enige tijd een systeemvijandige revolte kan beginnen en dat noemen we ook wel het democratisch tekort, zoals dat ook met de SDAP van Hitler is gebeurd. Toch is de auteur ervan overtuigd dat de parlementaire democratie ondanks beperkingen toch het enig mogelijke systeem is en dat een meerderheid van de bevolking er gelukkig ook zo over denkt!
Van Rossum ziet de opkomst van de SP in 1972 ook als een linkse populistische stroming die kon groeien vanwege de liberalisering van de PvdA en die maar langzaam afscheid genomen heeft van de links populistische boodschap.
Je hoeft het zeker niet met alle standpunten van van Rossum eens te zijn om toch geboeid te raken door de visie van deze onafhankelijk kritische rebel!

Bedrijvenbelasting wel eerlijk?

De Belastingdienst: Uitvoerder of Onderhandelaar ?

Iedereen kent inmiddels wel de slogan van de Belastingdienst:”Leuker kunnen we het niet maken maar wel gemakkelijker” .

De vraag is echter of dat ook wel de waarheid is.

Natuurlijk is het werk van de belastingdienst “niet leuk ”, omdat zij uitvoering geeft aan en naleving eist van (belasting-)wetten die door de overheid zijn vastgesteld. Leuk vin den we dat natuurlijk niet want het is een soort van gedwongen schenking en deze afdracht verkleint ons besteedbaar inkomen. As simple as that! Voor sommige bedrijven is het echter wel leuker! Steeds vaker komen er in de media berichten dat de Belastingdienst in een open sfeer gesprekken aangaat met bijvoorbeeld buitenlandse bedrijven. Dan is het niet alleen een kwestie van voorlichting geven over de wetgeving, maar wordt er ook belastingvermindering of zelfs vrijstelling gegeven. Natuurlijk willen we graag dat die bedrijven zich in Nederland komen vestigen. Daardoor lijkt het er steeds meer op dat de fiscus een soort van afdeling is van Buitenlandse of Economische Zaken. Dat kan toch echter niet de bedoeling zijn?

Als jij als individu een probleem hebt met de belastingdienst dan trek je meestal aan het kortste eind. Natuurlijk kun je voor bijzondere kwesties een rechter inschakelen als arbiter. Hetzelfde geldt voor het zakenleven voor zover het eenmanszaken of kleine bedrijven betreft. Zij hebben ook niet de economische of onderhandelingsmacht om uitstel of tijdelijke vermindering te vragen van vennootschaps- of omzetbelasting, laat staan op het gebied van sociale wetgeving. No way!

In de media zijn berichten opgedoken dat Philips ergens in het begin van 2000 of 2001een geheime afspraak had met de fiscus waardoor zij tijdelijk flink minder belasting hoefden te betalen. Een multinational is een zwaargewicht en van grote importantie voor de economie en de werkgelegenheid, dus dan lijkt enige coulance toch logisch!?

Natuurlijk zijn er omstandigheden denkbaar dat in moeilijke tijden de buikriem wat losser zou moeten kunnen, maar daarin is al voorzien. Vennootschapsbelasting wordt per slot van rekening alleen geheven als er winst gemaakt wordt. Het is zelfs zo dat de winst in een jaar niet volledig belast worden als er in voorgaande jaren verlies is gedraaid. Dat heet dan compensatieregeling. Dat lijkt toch alleszins redelijk en rechtvaardig, nietwaar?

Verder is het zo dat er bijzondere kosten opgevoerd mogen worden waardoor de winst boekhoudkundig lager wordt en er dus ook minder belasting geheven wordt.

Hier begint echter het mijnenveld want het probleem met multinationals is dat zij in vele landen activiteiten verrichten en ook met meerdere belastingwetgeving te maken hebben. Grondstoffen, onderdelen, halffabricaten en zelfs eindproducten reizen de hele wereld over en dat gebeurt allemaal tegen onderlinge verrekenprijzen. Het bedrijf probeert dat zo gunstig mogelijk te doen vanuit een welbewust eigenbelang. Voor de fiscus “a hell of a job“ om dat te controleren. Zo heeft de ING jarenlang haar corporate IT-diensten “ingehuurd” via Zwitserland, omdat men daar een zeer laag belastingtarief hanteerde. Slim, want het digitale verkeer en ook de dienstverlening is "footloose".

Het is echter niet logisch en ook niet rechtvaardig dat er “geheime” afspraken gemaakt worden. Wie mag dat niet weten: de belastingbetaler, de burger of de concurrentie? Waarschijnlijk dat laatste want dat zou rechtszaken kunnen opleveren omdat andere bedrijven kunnen claimen dat er sprake is van concurrentievervalsing. Terecht want voor ieder bedrijf moet er een “gelijk speelveld” zijn.

De Engelse Hoogleraar Devereux publiceerde eind augustus 2007 in de Financial Times de resultaten van een onderzoek naar de afdracht van vennootschapsbelasting van Engelse multinationals. Zijn conclusie: een derde van de grootste bedrijven betaalden helemaal geen belasting en de rest van de 700 bedrijven nauwelijks!

De pers kwam in actie en begin 2008 publiceerde de NRC de resultaten van een onderzoek naar belastingverplichtingen van multinationals. De conclusie luidde dat zij nauwelijks vennootschapsbelasting betalen.

Het belastingstarief voor bedrijven is de laatste jaren gedaald en bedraagt nog maar 25,5%.

In werkelijkheid bleek dat 23 AEX fondsen maar 16,8 % betaalden in 2006, toen de vennootschapsbelasting nog 29,6% bedroeg ! Iets meer dan de helft dus van de wettelijke eis.

De wetgever staat toe dat bedrijven extra aftrek kunnen krijgen, wanneer ze zich als een financiële instelling gedragen ten opzichte van hun buitenlandse dochterbedrijven. Via het rondpompen van geld in de vorm van leningen en daarover te betalen rentevergoedingen tussen moeder en dochterbedrijven krijgt men extra aftrek. Dat is echter geen core business van multinationals.

Door deze berichten wakker geschrokken kwamen ook Tweede Kamerleden in actie, want zij wilden het naadje van de kous weten.

Zo vroegen ze bij de Staatssecretaris van Financiën om een volledig en transparant beeld van belastingafdrachten van multinationals.

Volgens de Wet openbaarheid van Bestuur (WOB) kun je dat zelfs opeisen.

De staatssecretaris (want die gaat over belastingen) reageerde daarop met de mededeling dat de belastingdienst “geen uitspraken doet over individuele gevallen”. Dat klinkt heel legitiem en beter dan ongrijpbare abstracte argumenten als in verband met de geheimhoudingsplicht of vanwege de staatsveiligheid kunnen wij deze gegevens niet verstrekken. Bij nader inzien is het echter helemaal niet legitiem. Hoezo hebben bedrijven een soort van privacybescherming? Voor burgers met hun rechten kun je je dat wel voorstellen, maar toch niet voor rechtspersonen!

Ik ken alleen de universele verklaring van de rechten van de mens en daarin staat nergens dat bedrijven, rechtspersonen dezelfde rechten hebben.

Na een aangenomen motie in de Tweede Kamer verschafte de toenmalige staatssecretaris de Jager wel enig inzicht. De totale betaalde belastingen van 23 Nederlandse multinationals, met een AEX-notering, bedroegen € 1,3 miljard over 2007. In 2006 bedroeg dat nog 17,9 miljard voor alle Nederlandse vennootschappen!

Het grootste deel van die € 1,3 miljard wordt opgehoest door drie grote banken ING, ABN/AMRO en Fortis die samen 900 miljoen betalen. Dus 400 miljoen blijft er over voor de andere multinationals waaronder Shell, Philips, Akzo Nobel, Unilever, DSM, ASML en de anderen. Een schijntje dus in het licht van de behaalde honderden miljarden winst!

Dus de conclusie kan niet anders luiden dan “the rich pay less”!

Terwijl deze MNO's zich zo graag profileren als Maatschappelijk Verantwoorde Ondernemingen zijn ze kennelijk weinig verantwoordelijk richting samenleving en belastingbetaler.

Voormalig minister Bos en staatssecretaris de Jager hebben de kamer echter beloofd om met nieuwe maatregelen te komen zodat multinationals ook hun evenredige (lees rechtmatige) belastingbijdrage leveren. In juni 2009 is dat echter nog steeds niet gebeurd, want er moet nog een consultatieronde plaatsvinden ?!

De kern van de zaak is echter dat de Belastingdienst een uitvoerende wetgevende taak heeft, namelijk belasting innen op een rechtvaardige manier, onder het motto “gelijke monniken, gelijke kappen”. Niks geen gesjoemel, niks geen dealtjes, maar gelijke regels en vooral transparant, want de belastingdienst is onderdeel van ons rechtssysteem.

Dan moet ik meteen weer denken aan die slogan van de belastingdienst , al zou die feitelijk nu moeten luiden "Leuker kunnen we het alleen voor multinationals maken en voor kleine bedrijven en burgers gemakkelijker"!

In een recente uitspraak (eind 2015) heeft de Europese Commissie de Nederlandse Belastingdienst eigenlijk op de vingers getikt. De (tot nu toe geheime) deal met het Amerikaanse bedrijf Starbucks, dat gevestigd is in Nederland (of beter gezegd postbusfirma), is als onrechtmatig beoordeeld. Dat betekent dat het bedrijf waarschijnlijk alsnog een flink hogere belasting moet gaan betalen. Andere multinationals zullen nu ook onder de loep gelegd worden.  http://www.nu.nl/economie/4146465/brussel-noemt-nederlandse-belastingdeal-starbucks-illegaal.html

Shell nu zelf onder vuur

Shell weer aangeklaagd!

Juist vandaag vindt er in de 2e Kamer een hoorzitting plaats op initiatief van SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen met als onderwerp maatschappelijk verantwoord ondernemen in West Afrika en waarvoor Shell is uitgenodigd om vragen te beantwoorden. Sharon Gesthuizen heeft eind vorig jaar zelf een bezoek gebracht aan de Nigerdelta en daar gesproken met verschillende partijen (zie ook Tribune van januari).

De hoorzitting is openbaar maar de genodigden zijn niet verplicht om te komen en hun verklaringen zijn ook niet onder ede.

Uit een vertrouwelijk stuk dat Shell gisteren al aan de Kamercommissie heeft verspreid, blijkt weer het oude bekende liedje: “de problemen in Nigeria komen door een corrupte regering en sabotage door bepaalde groeperingen, die olie plunderen”! Shell treft dus geen schuld.

Gelukkig zijn er organisaties in Nederland die daar anders over denken.

Zo heeft Milieudefensie namens een aantal gedupeerde boeren en vissers eind 2009 een rechtszaak aangespannen in Den Haag tegen Shell. Ondanks alle juridische pogingen van Shell om deze zaak niet ontvankelijk te verklaren heeft de rechter anders geoordeeld. Het hoofdkantoor van Shell in Nederland is wel degelijk eindverantwoordelijk voor alle activiteiten, ook die in het buitenland zoals Nigeria. Pas in Dec. 2015 heeft het gerechtshof Shell uiteindelijk definitief verantwoordelijk gesteld. De zaak komt inhoudelijk pas in maart 2016 aan de beurt. Hopelijk komt er eindelijk gerechtigheid voor de boeren en burgers in Nigeria. 

Deze week is ook bekend geworden dat ook Amnesty International en Vrienden van de Aarde een officiële klacht hebben ingediend tegen de Koninklijke Shell. Shell zou de richtlijnen van de Organisatie voor economische samenwerking (OECD) hebben overtreden door geen verantwoordelijkheid te nemen voor de olielekkages en milieuschade.

De klacht is ingediend bij de OECD en de Nederlandse regering.

Al jaren is Shell ook opgeroepen om het affakkelen van de restolie te beëindigen en zo de milieuvervuiling te stoppen. Tot op heden is dat echter nauwelijks gebeurd, want volgens Shell is het te gevaarlijk voor medewerkers om in de Nigerdelta te werken.

Langzaam maar zeker wordt het nu voor Shell zelf heet onder de voeten!

Shell is al eerder in februari 2006 door een Nigeriaanse rechter veroordeeld tot het betalen van een boete van $ 1,5 miljard aan de Ljaw-stam omdat het oliebedrijf hun leefgebied zou vervuilen.

In november 2010 heeft Shell ook al een schikking getroffen met de Amerikaanse beurswaakhond SEC voor een bedrag van € 167 miljoen wegens omkoping van de douane in Nigeria in 2002.

Al deze negatieve publiciteit heeft voormalig directeur Jeroen van der Veer nog geen imagoschade opgeleverd, al is het bedrijf in 2010 wel geschrapt uit de Dow Jones Sustainability index. Weg duurzaamheids imago, dat toch al niet groot was toen Shell bekend maakte nauwelijks nog te investeren in zonne- of windenergie. Alleen in biobrandstoffen is Shell nog geïnteresseerd, want die kunnen via de bestaande kanalen verspreid worden.

Aan geld heeft Shell geen gebrek, want de winst van Shell was over het 1e kwartaal van 2010 zelf $ 4,9 miljard (50% meer dan in 2009). Desondanks heeft Shell toen aangekondigd toch $ 1 miljard te willen bezuinigen, oftewel 7 % van het personeelsbestand in te krimpen. Dus zullen 7000 arbeids-plaatsen gaan verdwijnen in 2 jaar tijd.

Onthullend zijn vooral ook de Wikileaks documenten die een schokkend inkijkje geven in het handelen van Shell. Zo is bekend geworden dat Shell hoge ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken “stage” liet lopen bij het bedrijf, zodat wanneer ze weer terug zijn op hun departement zij de Shell belangen goed kunnen behartigen. Datzelfde gebeurt ook in Nigeria. Shell heeft zeker 11 medewerkers “gedetacheerd” bij nationale en lokale overheden, zodat zij over goede “inside information” beschikken.

De plaatselijke Shell directeur in Nigeria Ann Pickard onderhoudt intensieve contacten met de Nederlandse en Amerikaanse ambassades, wat toch heel vreemd is voor een bedrijf.

In de Amerikaanse ambtsberichten staat letterlijk dat Shell een belangrijk aandeel heeft in de Nederlandse buitenlandse politiek. Zo heeft Balkenende in Rusland met president Poetin een goede deal kunnen sluiten voor Shell in het Sachalin olie- en gasproject. Politiek in dienst van het bedrijfsleven!

Bij veel buitenlandse bezoeken van Koningin Beatrix, waarbij het bedrijfsleven vaak ook meereist en aanzit bij officiële diners, is Shell ook altijd prominent aanwezig. De koningin weet belangrijke deuren te openen!

Dat levert ook de Koninklijke familie geen windeieren op, want officieus is zij grootaandeelhouder bij “Koninklijke” Shell !

Update

Begin 2021 heeft de Nederlandse rechtbank dan toch na 13 jaar procederen een uitspraak gedaan en enkele Nigeriaanse boeren gelijk gegeven waarbij Shell verantwoordelijk is voor olielekkages en de boeren dus recht hebben op een schadevergoeding. Hoeveel moet later worden bepaald.

 https://www.nu.nl/economie/6113157/shell-moet-nigeriaanse-boeren-schadevergoeding-betalen-na-olielekken.html

Tot overmaat van ramp gebeurde iets vergelijkbaars in het Verenigd Koninkrijk. Daar spanden 42.000 Nigeriaanse boeren een zaak aan tegen multinational Shell, vanwege milieuvervuiling. De lagere rechters hadden het verzoek eerder afgewezen, maar het Britse Hooggerechtsshof stelt de klagers nu toch in het gelijk. Het Nederlandse/Britse Moederbedrijf Shell kan nu worden aangeklaagd. 

Gerechtigheid voor de Nigeriaanse bevolking en een overwinning voor het internationaal Recht.